Khi mùa xuân gõ cửa, khắp nẻo đất Việt Nam lại rộn ràng với hình ảnh cây nêu - một biểu tượng văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc. Qua bao thế hệ, loại cây này không chỉ giữ gìn nét đẹp truyền thống mà còn là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, mang đến một không gian Tết đầy ắp ý nghĩa và sắc màu. Cùng mình tìm hiểu ngay ý nghĩa và cách trang trí cây nêu ngày Tết nhé!
Cây nêu ngày Tết là gì?
Cây nêu là một biểu tượng quen thuộc của ngày Tết Nguyên đán ở Việt Nam. Cây nêu là một thân cây cao và thẳng, thường được chọn từ những loài cây thuộc họ tre như tre, bương, lồ ô. Với chiều cao khoảng 5-6 mét, cây nêu được đem trồng ngay trước sân nhà, không chỉ trong dịp Tết mà còn trong các lễ hội truyền thống khác như hội làng, lễ hội đâm trâu.
Đối với người Kinh, cây nêu thường không có nhánh hay lá, trở thành một biểu tượng thuần khiết và mạnh mẽ. Trong khi đó, các dân tộc thiểu số thường chọn loại cây gỗ chắc chắn, thân cây được trang trí cầu kỳ, điểm xuyết bởi những họa tiết và tua đại.
Ngọn cây nêu thường được trang trí bởi một vòng tròn nhỏ, tượng trưng cho vũ trụ, và nhiều vật dụng khác tùy theo từng địa phương, phản ánh sự đa dạng của văn hóa vùng miền.
Sự tích cây nêu và bóng ma quỷ dữ ngày Tết
Trong những ngày Tết cổ truyền, câu chuyện về cây nêu gợi nhớ lại một thời xa xôi, khi loài quỷ còn uy hiếp cuộc sống bình yên của nhân gian. Một thời, khi bóng tối bao trùm lên mảnh đất này, loài người phải cúi đầu trước sự thống trị của quỷ dữ, buộc phải giao nộp phần lớn thành quả lao động của mình..
Khi sự khốn khổ của nhân dân đến đỉnh điểm, một vị tiên già, dưới hình hài của một ông lão, đã đến và mang theo lời giải thoát. Ông khuyên nhân dân trồng khoai, bởi củ khoai ẩn mình dưới lòng đất, nơi mà bọn quỷ không thể nào chạm tới. Kế hoạch này, tuy vẻ ngoài đơn giản, đã mở ra một cuộc chiến trí tuệ giữa người và quỷ.
Mỗi lần quỷ thay đổi cách chiếm đoạt, người dân lại nhanh chóng thích nghi, từ khoai sang lúa, rồi đến cây bắp, mỗi bước đi đều thể hiện sự thông minh và mưu trí của con người. Quỷ dữ, bị đánh bại trong trò chơi này, đã tức giận đòi lại toàn bộ đất đai và cấm cửa mọi hoạt động trồng trọt.
Nhưng cuộc chiến không dừng lại ở đó. Đó là lúc cây nêu, một biểu tượng quen thuộc của ngày Tết, xuất hiện như một cứu cánh cho nhân loại. Vị tiên già đã sử dụng một chiếc áo treo trên cây nêu để mở rộng bóng của mình, qua đó giành lại đất đai từ tay quỷ dữ.
Và khi bọn quỷ hung hãn đến để chiếm lại những gì đã mất. Người dân, với sự hướng dẫn của tiên, đã dùng máu chó, lá dứa, tỏi để chống trả, những thứ mà quỷ rất sợ hãi. Sự thông minh và mưu trí của con người cuối cùng đã giúp họ chiến thắng.
Kể từ đó, vào mỗi dịp Tết Nguyên Đán, người dân lại dựng cây nêu trước cửa nhà. Trên đó, chuông gió treo lả lơi, phát ra những âm thanh du dương mỗi khi gió thổi qua, như một lời nhắc nhở cho quỷ nhớ về lời hẹn xưa và giữ họ tránh xa khỏi cuộc sống yên bình của con người.
Ý nghĩa cây nêu ngày Tết
Trong quá khứ, cây nêu tượng trưng cho quyền lực và uy thế. Nhưng ngày nay, trong thế giới hiện đại, cây nêu dần nhường chỗ cho những cành đào, mai rực rỡ trong nhà mỗi dịp tết. Tuy nhiên, vẫn còn đâu đó, nhất là ở các vùng quê và cộng đồng dân tộc thiểu số, cây nêu vẫn đứng vững, chứng kiến bao thế hệ thay đổi.
Trong làn sóng hiện đại, phong tục dựng cây nêu dần trở nên kém phổ biến, khi mà ý nghĩa tâm linh của nó không còn được hiểu rõ nữa. Ngày nay, việc dựng cây nêu có phần chuyển mình, trở thành một nét trang trí cho ngôi nhà mỗi dịp Tết, hơn là một nghi lễ đầy ý nghĩa tâm linh và văn hóa như xưa.
▷ Xem thêm: Ý nghĩa của việc dọn dẹp nhà cửa đón tết là gì?
Hướng dẫn cách dựng và hạ cây nêu
Trong không gian Tết cổ truyền của người Việt, cây nêu đóng vai trò trung tâm, được dựng lễ phép trước sân nhà. Ngày dựng cây nêu, ngày 23 tháng Chạp âm lịch, ký hiệu cho việc Táo Quân lên chầu trời, để lại không gian trần gian không có thần linh bảo hộ. Cây nêu với chuông gió và những vật trang trí đặc trưng không chỉ là vật phòng thủ trước ma quỷ mà còn là biểu tượng đoàn tụ, hạnh phúc.
Không chỉ có người Kinh, các dân tộc như người Mường, H'Mông cũng có những ngày dựng đặc biệt riêng, như ngày 28 âm lịch hoặc trong dịp lễ hội Gầu tào từ mùng 3 đến mùng 5. Mỗi cách dựng cây nêu không chỉ phản ánh văn hóa riêng mà còn là cầu nối giữa con người và thế giới tâm lin
Mỗi miền đất, mỗi dân tộc lại có cách dựng cây nêu riêng. Người miền Bắc chọn ngày 23 tháng Chạp để dựng cây nêu, đánh dấu thời khắc Táo quân lên chầu trời, trong khi đó, người Mường lại chọn ngày 28, còn người H'mông lại trong lễ Gầu tào. Sán Dìu thì coi cây nêu như lời cầu nguyện cho mùa màng bội thu, gia súc khỏe mạnh.
Các vật dụng trang trí cây nêu ngày Tết
Mỗi cây nêu ngày Tết là một câu chuyện riêng, với những vật dụng treo trên cây phong phú và đa dạng. Từ túi trầu cau đến những miếng kim loại, mỗi chi tiết đều chứa đựng ý nghĩa sâu xa, từ việc xua đuổi tà ma đến việc chào đón tổ tiên về nhà ngày Tết. Đèn lồng treo trên cây nêu, tỏa sáng trong đêm giao thừa, là lời mời gọi âm dương giao hòa, hòa quyện giữa quá khứ và hiện tại.
Trong thời đại mới, cây nêu không còn giới hạn ở hình thức truyền thống. Giờ đây, nó có thể là bất kỳ loại cây nào với chiều cao phù hợp, mang lại ý nghĩa linh thiêng và may mắn. Các vật trang trí trên cây nêu cũng đa dạng hơn, từ chuông khánh, trầu cau, đến câu đối Tết và đồng tiền đỏ, biểu tượng của sự may mắn và phúc lộc.
▷ Xem thêm: 20 Cách bày mâm ngũ quả ngày tết đẹp và đúng phong thủy
Dựng cây nêu ngày Tết, một phong tục đậm chất Việt, là quá trình đơn giản nhưng đầy ý nghĩa. Cây tre già, cao vút và thẳng tắp, được chọn lọc kỹ lưỡng, làm nền cho chùm lá tươi nguyên ở ngọn - một biểu tượng của sự sống và tinh thần vươn lên. Ngọn cây thường được tô điểm với lá dứa, mang hình ảnh của mây trời, kết nối trần gian với thiên đường.
Dù thời gian trôi qua, dù xã hội ngày càng hiện đại, cây nêu vẫn đứng vững như một biểu tượng bất biến của tình yêu quê hương, của sự gắn kết và sum vầy. Hy vọng, qua bài viết của Vệ Sinh Công Nghiệp bạn sẽ hiểu và “thấm nhuần” truyền thống Việt qua hình ảnh cây nêu ngày Tết đầy ý nghĩa!
